TÜRK CEZA KANUNU’NDA HAKARET SUÇU

 

Türk Ceza Kanunu’nda yer bulan hakaret suçu günlük yaşamda insanların kasıtlı veya istem dışı muhatabı olduğu, çoğu zaman yargı önüne taşınmayan lakin son derece dikkat edilmesi gereken bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nda 125. ve 131. Maddeler arasında şerefe karşı suçlar başlığı altında düzenlenmiştir.

 

HAKARET SUÇU TANIMI VE FİİL UNSURU

Türk Ceza Kanun’a göre ‘‘Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (...) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.’’ Kanundaki lafızdan da anlaşılacağı üzere hakaret suçu iki şekilde işlenebilir. Bunlardan ilki, isnadın, başkasının onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edilmesidir. Hakaretin bu nitelikte olması yeterli olup, ortalama örf ve âdet kurallarına göre tahkir edici nitelikte sayılması suçun işlenmesi bakımından yeterlidir. Ancak fiilin tahkir edici sayılıp sayılmayacağının mağdurun sıfatı, sosyal konumu, fiilin işlenmesi sırasındaki hal ve şartları göz önünde bulundurulur. Ancak Yargıtay’ın da açıkça belirttiği üzere her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici söz hakaret kapsamına dahil edilemez.

 

YARGITAY 18. Ceza Dairesi 2017/8129 E., 2018/14490 K., ''Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Kamu görevlileri veya sivil vatandaşa yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.''

 

Suçun işlenebilmesi için seçimlik diğer fiil ise ‘‘sövme’’dir. Sövme durumunda ilk hareketten farklı olarak somut bir fiil veya olgu isnadı yoktur. Karşı tarafa doğrudan ‘‘salak’’, ‘‘ahmak’’ gibi olumsuz sıfatların yüklenmesi sövme fiilini oluşturur. Suçun huzurda işlenmiş sayılması için mağdurun herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan doğrudan görmüş, işitmiş olması gerekmektedir. Yazılı, sözlü veya görüntülü bir iletiyle işlenen hakaret huzurda işlenmiş hakaret sayılır.

Suçun gıyapta işlenmesi için ise kanun özel bir düzenleme getirmiştir. Buna göre suçun mağdurun gıyabında işlenebilmesi için suça en az üç kişinin ihtilat etmiş olması gerekir. Bununla birlikte ihtilat edecek kişilerin söylenen sözün hakaret oluşturduğunu anlayabilecek durumda olmaları gerekir. Yani küçüklerin, akıl hastalarının vb. yanında edilen hakaret gıyapta hakaret suçunu oluşturmaz. Ancak akıl hastaları, küçükler ve sarhoş gibi algılamaya yeteneği olmayan veya eksik olan kişilere karşı da hakaret suçunun işlenebileceğini ayrıca belirtmek gerekir.

HAKARET SUÇUNUN UNSURLARI

 

1. KORUNAN HUKUKİ DEĞER, FAİL VE MAĞDUR

 

Hakaret suçuyla korunan hukuki değer bireylerin onur, şeref ve saygınlığıdır.

YARGITAY 18. Ceza Dairesi 2019/7668 E., 2020/9818 K., ‘‘Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Kişilere yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir.

Hakaret suçunun faili açısından herhangi bir özellik göstermemektedir. Herkes tarafından işlenebilen genel bir suçtur.

Hakaret suçunun mağduru açısından Kanun’un lafzında ‘‘bir kimse’’ kullanılması hasebiyle doktrinde tüzel kişilerin de hakaret suçunun mağduru olabileceği görüşü var olmakla birlikte uygulamada ise sadece gerçek kişilerin hakaret suçunun mağduru olabileceği kabul edilmektedir.

 YARGITAY 18. Ceza Dairesi 2019/7771 E., 2020/9639 K., ‘‘Hakaret suçunun, yalnızca gerçek kişilere karşı işlenen suçlardan olduğu, tüzel kişilerin bu suçun mağduru olamayacakları, suçtan doğrudan zarar görmediği ve bu nedenle davaya katılma hakkı bulunmadığı halde mahkemece Kanuna aykırı gerekçeyle kamu davasına katılan olarak kabulünün müştekiye Kanun yoluna başvurmak hak ve yetkisini kazandırmadığı, …’’

Ayrıca hakaret suçunda mağdurun belli veya belirlenebilir kişi veya kişiler olması gerekir. Yine hakaret suçunun doğrudan veya dolaylı mağduru olunabilir.

 

2. MANEVİ UNSUR
   
   

Hakaret suçu kasten işlenen bir suçtur. Kastın suçun unsurlarını kapsaması gerekir.

 

3. HAKARET SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ
   
   

TCK 125/3’e göre ‘‘Hakaret suçunun;

1. a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
2. b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
3. c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,

İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.’’

Yine aynı maddenin 4. Fıkrasına göre ise ‘‘Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.

SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ

• TEŞEBBÜS, İÇTİMA VE İŞTİRAK
  
  

Hakaret suçu sırf hareket suçu olması hasebiyle kural olarak teşebbüse elverişli bir suç tipi değildir. Ancak huzurda hakaret suçuna yönelik olarak kullanılan araçlarla (mektup, mail vs.) suçun işlenmeye çalışılması sonucunda icra hareketleri bölünebildiğinden suç teşebbüse elverişli olacaktır. (Gönderilen mektubun herhangi bir sebeple mağdura ulaşmaması.)

  

Hakaret suçu TCK 43. Madde uyarınca hem suçun aynı mağdura karşı farklı zamanlarda işlenmesi hem de birden fazla mağdura karşı aynı zamanda işlenmesi durumunda zincirleme suç hükümleri uygulama alanı bulur.

 

Hakaret suçu, iştirak bakımından herhangi bir özellik göstermemektedir.

 

• HAKARET SUÇUNDA SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA
  
  

Hakaret suçunun takibi kamu görevlisine görevi nedeniyle hakaret edilmiş olması durumu dışında şikâyete bağlıdır. Mağdurun şikayetini süresi ise fiili ve faili öğrenmesinden itibaren altı aydır. CMK 253. madde uyarınca uzlaşmaya tabidir. Yani hakaret suçunun işlenmesi durumunda şayet şikâyet olursa uzlaşma kurumu devreye girer.

 

HAKARET SUÇUNUN CEZASI

Hakaret suçunun basit şeklinin cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Ancak Hakaret suçunun TCK’nın 125/3 teki nitelikli hallerinden birisinin işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Hakaretin alenen işlenmesi halinde ise ceza altıda biri oranında artırılır.

 

HAKARET SUÇUNA İLİŞKİN DİĞER HÜKÜMLER

• TCK 127. maddede belirtildiği üzere isnat edilen ve suç oluşturan fiilin ispat edilmiş olması halinde kişiye ceza verilmez. Bu suç nedeniyle hakaret edilen hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı verilmesi halinde, isnat ispatlanmış sayılır. Yani bir kişiye ‘‘hırsız’’ diye ithamda bulunduktan sonra o kişi bu suçtan mahkûm olması halinde kişi hakaretten dolayı ceza almaz. Lakin daha önce hırsızlık suçundan hüküm giymiş bir kişiye hırsız demek ise hakaret suçunu oluşturur.
• Yine TCK 128. maddeye göre yargı mercileri veya idari makamlar nezdinde yapılan yazılı veya sözlü başvuru, iddia ve savunmalar kapsamında, kişilerle ilgili olarak somut isnatlarda ya da olumsuz değerlendirmelerde bulunulması halinde, ceza verilmez. Ancak, bunun için isnat ve değerlendirmelerin, gerçek ve somut vakıalara dayanması ve uyuşmazlıkla bağlantılı olması gerekir. Bu cezasızlığın sebebi tartışma ve hak arama özgürlüğüne imkân vermektir. Aksi halde iddia ve savunma hakları uygulanamaz hale gelir.
• TCK’nın 129/1. maddesine göre hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez. Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Bu maddede dikkat edilmesi gereken şey haksız fiile karşı hakaret ve karşılıklı hakarette doğrudan bir cezasızlık sebebi değil hâkim tarafından değerlendirilecek cezada indirim sebebidir. Lakin hâkim yine somut olaya göre ceza vermekten kaçınabilir. Yaralamaya karşı hakarette ise hiç ceza verilmemesini öngörmüştür. Örnek olarak bıçaklanan kişi, bıçaklayan kişiye ettiği hakaret yüzünden ceza almaz.
• Son olarak TCK’nın 130. maddesine göre bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır. Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

 

HAKARET SUÇU VE HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

 

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurulan hükmün sanık hakkında 5 yıl boyunca bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder. Sanığın bu sürede başka bir suç işlememesi halinde verilen cezanın düşmesi sonucunu doğurur. Hakaret suçu da CMK 231. madde gereği HAGB kararı verilecek suçlardan biri olduğu için diğer şartlar da sağlanırsa hâkim duruma göre bu kararı verebilir.

HAKARET SUÇUNA İLİŞKİN ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

 

UZLAŞMA MÜSESSESİ VE HAKARET

Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2019/3276 E., 2019/11472 K., ‘‘TCK'nın 125/1. maddesinde düzenlenen ve müstakilen uzlaşmaya tabi olan hakaret suçunun, suç tarihi itibariyle uzlaşma kapsamında bulunmayan ve anılan Kanunun 106/1. maddesinin ilk cümlesinde düzenlenen tehdit suçu ile birlikte işlendiğinin iddia edilmesi nedeniyle, CMK'nın 253/3. maddesi uyarınca uzlaşma hükümlerinin uygulanmasının hakaret suçu açısından mümkün olmadığı ancak sanığın tehdit suçundan beraatine hükmedilmesi karşısında, hakaret suçunun da uzlaşmaya tabi hale geldiği anlaşılmakla, CMK'nın 253 ve 254. maddeleri uyarınca hakaret suçu yönünden uzlaştırma hükümlerinin uygulanması ve sonucuna göre sanığın hukuksal durumunun belirlenmesi gerektiğinin gözetilmemesi,. hükmün bozulmasına…’’

 

ALENİYET

Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/20827 E., 2020/5812 K., ‘‘TCK'nın 125/4. maddesinde ağırlaştırıcı neden olarak öngörülen aleniyetin söz konusu olabilmesi için olay yerinde başkalarının bulunması yeterli olmayıp, hakaretin belirlenemeyen sayıda kişi ve herkes tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığının bulunması, herhangi bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesinin gerekmesi karşısında, somut olayda hakaret eyleminin, bir konut sitesinin bahçesinde gerçekleştiğinin anlaşılması karşısında, bu yerin herkesin girip çıktığı aleni yerlerden olup olmadığına dair gerektiğinde keşif yapılıp araştırılması sonucunda sanık hakkında TCK’nın 125/4. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağının belirlenmesi gerektiği gözetilmeden eksik incelemeyle hüküm kurulması,… bozulmasına…

 

MAHKEME HUZURUNDA SARF EDİLEN SÖZLER

Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2015/5435 E., 2015/9052 K., ‘‘Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Kamu görevlileri veya sivil vatandaşa yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir. Somut olaya gelince, sanığın, kardeşi hakkındaki tutuklama kararı nedeniyle katılan hakime söylediği “kardeşimin tutuklanması nedeniyle yuvası dağılacak, eğer yuvası yıkılırsa bunu sizden bilirim, yuva yıkanın yuvası olmasın inşallah” sözlerinin katılanı aşağılama, küçültme boyutuna ulaşmayan, rahatsız edici tarzda dile getirilmiş beddua niteliğinde olduğu gözetilerek, suçun unsurlarının oluşmaması nedeniyle beraat kararı verilmesi gerekirken, yerinde olmayan gerekçeyle mahkumiyetine karar verilmesi sebebiyle , … HÜKMÜN BOZULMASINA…

 

İŞVERENE HAKARET VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ

 

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2019/4112 E., 2019/21931 K., ‘‘DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine, işe iadesine ve yasal sonuçlarına hükmedilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir. İlk Derece Mahkemesinin kabul kararına karşı davalı avukatı istinaf başvurusunda bulunmuştur…Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi; davalı vekilinin istinaf başvurusunu değerlendirerek gerekçe yönünden düzeltme yaparak yeniden hüküm kurmuştur…Bölge Adliye Mahkemesi 25. Hukuk Dairesi'nin kararı süresi içinde davalı vekilince temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: G)Gerekçe:İş Kanunu’nun 25’inci maddesinin II’nci bendinin (b) fıkrasına göre, işçinin işverene, ailesine veya işverenin diğer bir işçisine karşı şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya davranışlarda bulunması ya da işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması veya işçinin işverene, aile üyelerinden birine veya diğer bir işçisine sataşması haklı fesih nedeni olarak sayılmıştır. Buna karşılık işçinin bu ağırlıkta olmayan işveren aleyhine sarf ettiği sözler çalışma düzenini bozacak nitelikte ise geçerli fesih nedeni sayılması gerekir. Yargılama sırasında dinlenen davalı tanığı ... "Ben davalı şirkette 5 yıldan beri kontrolör olarak çalışmaktayım, ... ile birlikte 1-1.5 sene çalıştık, ... beyle münakaşası olduğu için işten çıkartıldı, mesai bitimine doğru telefonla görüştüler, davacı ... beyi aradı, izin konuları ile ilgili aradı, ne konuştuklarını net hatırlamıyorum, sonra telefonu kapattı, sonra ağızından bir küfür çıktı, o.. Çocuğu dedi sonra çıkıp gitti, öteki gün sabahında geldi ben onu ... beye söyledim, “şeklinde beyanda bulunmuştur. Somut uyuşmazlıkta, davacı işçinin davalı işyerinde güvenlik görevlisi olarak çalıştığı, güvenlik müdürü olarak çalışan ... isimli bir çalışanla gerçekleştirdiği telefon görüşmesi sonrasında telefonu kapatır kapatmaz ...’u kast ederek sin kaflı küfürler ettiği, işyerinde üstü olarak çalışan ...’a gıyabında gerçekleştirilen bu hakareti duyan ve o esnada davacı işçinin yanında bulunan tanık Okan’ın bu durumu hakaretin muhatabına ve işverene bildirmesi üzerine iş akdinin açıklanan olay nedeniyle feshedildiği, feshe konu olayın gerçek olduğunun da tanık anlatımıyla anlaşıldığı ve davacı işçinin eyleminin işyerinde diğer bir çalışana sataşma niteliğinde olup işveren açısından haklı fesih niteliğinde olduğu dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenle davacı işçinin iş akdinin feshinin haklı nedene dayandığı anlaşılmakla davanın reddine karar verilmesi gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalıdır.

 

 

 

                                                                 

Stajyer Avukat Mehmet GÜVEN

mehmetguven@resithukuk.com

 

 

 

KAYNAKÇA

 

Ceza Hukuku, Sinan SAKİN. Savaş Yayınevi. Ağustos 2020 ANKARA