1.KRİPTO PARA NEDİR ?
Kripto para, dijital ortamda yaratılan , yaratılmasında blockchain adı verilen bir teknoloji kullanılan türlerdir. Herhangi bir devlete bağlı olmadan çıkarılan bu türler günümüzde gittikçe yaygınlaşmaktadır.
2.BLOCKCHAİN TEKNOLOJİSİ NEDİR ?
Kripto parada merkezi bir otorite ne de merkezi bir defter vardır. Burada blockchain teknolojisi kullanılmaktadır. Blockchain yani blok zinciri teknolojisi , bloklardan oluşan zincir yapıyı tanımlar. Değerli verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını ve işlenmesini sağlayan Blockchain, bunu yaparken dağınık bir ağ yapısı kullanmaktadır. Yapılan her işlem bir blok yapısı olarak ağa kaydedilir ve bu blok yapıları kronolojik olarak birbirlerine bağlanarak güvenli bir zincir oluşturur. Bu blok yapılarına sadece ağ üyeleri ulaşabilir ve bu yapılar dış müdahaleyle değiştirilemez.
Bu sistemde herhangi bir merkezi otorite olmadığından , kimsenin onayını almaya gerek olmaksızın, sınır ötesi para transferi işlemi anonim olarak gerçekleştirilebilmektedir.
3.KRİPTO PARA CÜZDANLARI NEDİR ?
Kripto para alımı , satımı , devri için sanal ortamda bir cüzdanın oluşturulması gerekmektedir. Bu cüzdanlar, kripto paranın saklandığı bir yazılımdır. Bu cüzdanlar kripto para transferinde kullanılmak üzere özel ve açık anahtar üretir ve bunları saklar. Cüzdan üzerinden il olarak özel anahtarın (private key) üretilmesi gerekir. Daha sonra özel anahtar kullanılarak açık anahtar (public key) üretilir ve kripto para bu adreslerde bulunur. Sayı ve harflerden oluşan açık anahtar Blokchain sistemi gereğince herkese açıktır. Ancak özel anahtar sadece kripto para üzerinde hak sahibi olan kişi tarafından bilinir çünkü kripto para üzerindeki tasarruf yetkisi sadece özel anahtara sahip olan kişiye aittir.
4.KRİPTO PARA TRANSFERLERİ NASIL YAPILIR ?
Hem açık hem de özel anahtara sahip olan kripto para cüzdanına sahip olan kişi , kripto para transferi yapmak için işlem yapacağı kişinin açık anahtarını öğrenmelidir. Kripto para sistemine giriş yapan kişi , öğrendiği bu açık anahtarı yazar ve kendi özel anahtarını kullanıp dijital imza ile (digital signature) işlemi onaylar. Transfer işlemi sonrasında, kripto paranın gönderildiği hesabın özel anahtarına sahip kişi kripto paraya sahip olur ve kripto para üzerinde tasarruf hakkını elde eder.
5.KRİPTO PARANIN TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ NEDİR ?
Kripto paraların hukuki niteliği oldukça tartışmalıdır. Kripto para dijital ortamda oluşturulmaktadır. Bu nedenle fiziki bir varlığı söz konusu değildir. Kripto para bazılarına göre elektronik para olarak değerlendirilmeliyken bazılarına göre menkul kıymet , bazılarına göre ise eşya statüsündedir. Ancak Türk Hukukundaki mevcut düzenlemeler kripto parayı bu statülerde kabul etmemektedir.
6493 sayılı Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 3.maddesine göre elektronik para ; elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade etmektedir.
Kripto paralar elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilmemektedir. Bu nedenle elektronik para değildir.
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 3.maddesine göre menkul kıymet ; para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere; paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikaları ile borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarını ifade etmektedir.
Kripto paralar bu tanımı karşılamamaktadır.
Türk Medeni Kanununa göre eşya ; üzerinde kişisel hakimiyet kurulabilen , cismani bir varlığı olan , şahıs dışı şeylerdir. Doktrindeki hakim görüş kripto paraların cismani bir varlığı olmadığından söz ederek kripto paraları eşya kabul etmemektedir.
Tüm bunlar göz önüne alındığında kripto paralar için kanuni bir düzenlemenin yapılması gerekir. Aksi takdirde birçok sorun gündeme gelecektir.
6.KRİPTO PARAYLA BORÇ ÖDENEBİLİR Mİ ?
Kripto paranın gerçek bir para olmadığı , dijital ortamda kayıtlı olduğundan bahsedilmişti.
Merkez Bankası 16.04.2021 tarihinde Resmi Gazete’de 31456 Sayılı Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik yayınlamıştır. Bu yönetmeliğin 3.maddesindeki düzenleme şu şekildedir :
Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.
Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.
Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.
Bu yönetmelik ancak Merkez Bankasının yetki alanına ilişkin olup diğer konularda uygulanamamaktadır. Ancak bir grup yazar bu yönetmeliğin Borçlar Kanunu hükümlerine aykırı olduğunu ifade eder ve yönetmeliğin geçersiz olduğunu ileri sürer.
Türk Borçlar Kanununa göre borçlar ; verme borcu , yapma borcu ve yapmama borcu olmak üzere üçe ayrılır . Verme borçları borçlanılan şeyin ifası , ifa yerine edim ve ifa amacıyla edimin yerine getirilmesiyle sona erer. Kanunda borçların nasıl ifa edileceği açıkça düzenlenmediğinden borçların kripto parayla ödenmesinde herhangi bir sıkıntı yoktur. Ancak bu şekilde yapılacak ifanın kararlaştırılmadığı durumlarda kripto para ile borç ifasının alacaklı tarafından kabul edilmesi gerekir.
Stajyer Avukat Sema Nur Deveci
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk & Danışmanlık
